Ορθοδοντική για προβλήματα οδοντικής αιτιολογίας

Δυσαρμονίες ανατολής δοντιών και έκτοπα δόντια

Αναφορικά με τα προβλήματα οδοντικής αιτιολογίας, μια από τις πιο συχνές διαταραχές στην φυσιολογική σειρά ανατολής των δοντιών σχετίζεται με την ασύμμετρη ανάπτυξη των οδοντικών τόξων (άνω και κάτω οδοντοφυΐας). Παρουσιάζεται δηλαδή απόκλιση μεγαλύτερη των 6 μηνών στην στιγμή της εμφάνισης εντός του στόματος αντίστοιχων δοντιών της δεξιάς και της αριστερής πλευράς. Αυτό σημαίνει ότι ενώ από την μία πλευρά του στόματος ένα δόντι έχει ανατείλει κανονικά και στην αναμενόμενη ηλικία, το αντίστοιχο της άλλης πλευράς δεν έχει εμφανιστεί μετά από διάστημα 6 μηνών. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην παρουσία εμποδίων στην πορεία ανατολής του, σε μη φυσιολογική διάπλαση της ρίζας του, σε προηγούμενη φλεγμονή ή τραύμα του αντίστοιχου παιδικού δοντιού. Με βάση την αιτιολογία του προβλήματος, η θεραπεία μπορεί να ποικίλλει από μία απλή τακτική παρακολούθηση κάθε λίγες εβδομάδες ή μήνες έως την άμεση έναρξη ορθοδοντικής θεραπείας.

Ένας άλλος λόγος διαταραχής της ομαλής ανατολής των μόνιμων δοντιών είναι η παρατεταμένη και πέραν του φυσιολογικού παραμονή νεογιλού (παιδικού) δοντιού. Τα νεογιλά δόντια συνήθως «πέφτουν» όταν η ρίζα του μόνιμου, το οποίο βρίσκεται κάτω από αυτά, έχει αναπτυχθεί κατά τα 2/3 της. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις (πχ. αγκύλωση του νεογιλού δοντιού ή έλλειψη του διάδοχου μόνιμου δοντιού), η παρουσία του νεογιλού δοντιού παρατείνεται και μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα όπως αλλαγές στην θέση των γειτονικών μόνιμων δοντιών, προβλήματα χώρων και μη φυσιολογική ανάπτυξη του υποκείμενου οστού.

Με τον όρο έκτοπη ανατολή, περιγράφουμε κάθε κατάσταση κατά την οποία ένα μόνιμο δόντι δεν ακολουθεί την φυσιολογική του διαδρομή και εμφανίζεται στο στόμα σε θέση διαφορετική από την κανονική του. Συχνά αυτό το δόντι μπορεί να εκτοπιστεί τελείως προς την παρειακή/χειλική ή την υπερώια/γλωσσική πλευρά. Αυτό το πρόβλημα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε δόντι και μπορεί να διορθωθεί με ορθοδοντική θεραπεία.

Η αντιμετάθεση ή ετεροτοπία των δοντιών είναι σοβαρός τύπος έκτοπης ανατολής και περιλαμβάνει την εναλλαγή θέσης μεταξύ 2 γειτονικών ή μη γειτονικών δοντιών. Αυτό σημαίνει πως 2 δόντια μπορούν είτε να ανταλλάξουν θέσεις είτε ένα δόντι μπορεί να «ταξιδέψει» μέσα στην γνάθο και να ανατείλει πολύ μακριά από την κανονική του θέση. Ανάλογα με την θέση των ριζών των δοντιών που εμπλέκονται στο πρόβλημα, με την ορθοδοντική θεραπεία είτε ισιώνουμε τα δόντια αποδεχόμενοι την αντιμετάθεση είτε την διορθώνουμε πλήρως.

Υπεράριθμα δόντια

Ως υπεράριθμο θεωρείται κάθε δόντι ή οδοντικός σχηματισμός που αναπτύσσεται πέραν του φυσιολογικού αριθμού των 32  μόνιμων δοντιών.

Ο εντοπισμός τους στο 80-90% των περιπτώσεων είναι στην πρόσθια περιοχή της άνω γνάθου. Συνήθως ανακαλύπτονται τυχαία σε τυχαίο ακτινογραφικό έλεγχο. Εάν δε εντοπιστούν έγκαιρα, διαγιγνώσκονται από τα συνεπακόλουθα προβλήματα που δημιουργούν με πιο συνηθισμένο την αποτυχία στην ανατολή ενός ή περισσότερων μόνιμων δοντιών. Αυτό συμβαίνει γιατί τα υπεράριθμα δόντια λειτουργούν ως εμπόδια φράσσοντας το μονοπάτι ανατολής άλλων δοντιών.

Ο μεσόδοντας είναι το πιο συχνό υπεράριθμο δόντι και εντοπίζεται στο μέσο της πρόσθιας περιοχής της άνω γνάθου. Η παρουσία του μπορεί συχνά να οδηγήσει σε εγκλεισμό προσθίων άνω δοντιών. Άλλες παρενέργειες που οφείλονται στην παρουσία μεσόδοντα μπορεί να είναι η πέραν του φυσιολογικού παραμονή νεογιλού (παιδικού) δοντιού, η παρουσία μεσοδιαστήματος (κενού) μεταξύ των δύο κεντρικών μόνιμων τομέων της άνω γνάθου εάν αυτοί έχουν καταφέρει να ανατείλουν, η απόκλιση της μέσης γραμμής και η απώλεια χώρου για την ανατολή ενός ή περισσότερων μόνιμων δοντιών.

Ένα υπεράριθμο δόντι μπορεί είτε να ανατείλει κανονικά είτε να παραμείνει έγκλειστο. Σε όλες τις περιπτώσεις ενδείκνυται η εξαγωγή του ενώ η ορθοδοντική θεραπεία διασφαλίζει τον σωστό ευθειασμό των δοντιών. 

Σε κάποιες περιπτώσεις, τα υπεράριθμα δόντια συνυπάρχουν με κρανιοπροσωπικά σύνδρομα ή άλλες συγγενείς διαμαρτίες διάπλασης και αύξησης.

Συγγενείς ελλείψεις δοντιών

Στα προβλήματα οδοντικής αιτιολογίας εντάσσονται και οι συγγενείς ελλείψεις δοντιών, Ένα ή περισσότερα μόνιμα δόντια μπορεί να λείπουν εκ γενετής, που σημαίνει ότι δεν πρόκειται ποτέ να αναπτυχθούν και να ανατείλουν.

Τα δόντια με τα μεγαλύτερα ποσοστά συγγενούς έλλειψης που οδηγούν τους ασθενείς να αναζητήσουν ορθοδοντική θεραπεία είναι είτε οι πλάγιοι τομείς της άνω γνάθου είτε οι 2^οι προγόμφιοι της κάτω γνάθου. Στην περίπτωση που λείπουν οι πλάγιοι τομείς της άνω γνάθου, οι μόνιμοι κυνόδοντες συνήθως μετακινούνται αυτόματα σε πιο πρόσθια θέση και ανατέλλουν στην θέση των ελλειπόντων πλαγίων τομέων. Καθώς η αιτιολογία της συγγενούς έλλειψης δοντιών είναι γενετική, με διάφορα γονίδια να εμπλέκονται σε αυτήν, το πρόβλημα αυτό μπορεί να υπάρχει και να διαγνωστεί στους γονείς ή και στα αδέρφια.

Ανάλογα με τον αριθμό των δοντιών που λείπουν, τον σκελετικό τύπο αύξησης των γνάθων, το προφίλ του προσώπου, τους μαλακούς ιστούς όπως χείλη και παρειές, τον συνωστισμό ή την αραιοδοντία των οδοντικών τόξων, την αισθητική του χαμόγελου και του προσώπου, και τις προτιμήσεις των ασθενών, η ορθοδοντική θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει είτε πλήρες κλείσιμο όλων των διαστημάτων με ανακατανομή των υπαρχόντων δοντιών είτε διάνοιξη διαστημάτων και αποκατάσταση του δοντιού ή των δοντιών που λείπουν με συμβατική προσθετική ή με οδοντικά εμφυτεύματα.

Σε κάποιες περιπτώσεις, οι συγγενείς ελλείψεις δοντιών συνυπάρχουν με κρανιοπροσωπικά σύνδρομα ή άλλες συγγενείς διαμαρτίες διάπλασης και αύξησης.

Προβλήματα οδοντικής αιτιολογίας: Έγκλειστα δόντια

Οποιοδήποτε δόντι μπορεί να παραμείνει έγκλειστο δηλαδή να μην καταφέρει να ανατείλει εντός του στόματος στην προβλεπόμενη ηλικία όταν υπάρχουν συνθήκες παρεμπόδισης της φυσιολογική ανατολής όπως παθολογικές κύστεις των γνάθων και των δοντιών, οδοντώματα, υπεράριθμα δόντια.

Οι κυνόδοντες της άνω γνάθου είναι τα δόντια που πιο συχνά κινδυνεύουν να παραμείνουν έγκλειστοι. Η αιτιολογία εγκλεισμού τους  εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Οι περισσότερες περιπτώσεις αποδίδονται σε γενετικούς παράγοντες, σε συγγενή έλλειψη ή μικροδοντία των γειτονικών πλαγίων τομέων ή την παρουσία άλλων ορθοδοντικών προβλημάτων οδοντικής αιτιολογίας. Σε σοβαρές περιπτώσεις το έγκλειστο δόντι μπορεί να προκαλέσει απορρόφηση της ρίζας των γειτονικών δοντιών.

Η διάγνωση της μη φυσιολογικής κλίσης και θέσης καθώς και η προδιάθεση για μελλοντικό εγκλεισμό των  δοντιών γίνονται με κλινική εξέταση και ακτινογραφικό έλεγχο.

Εάν δεν υπάρχει πιθανότητα αυτόματης ανατολής ενός έγκλειστου δοντιού τότε γίνεται χειρουργική αποκάλυψη και ορθοδοντική έλξη στην κανονική του θέση. Συνήθως απαιτούνται πιο εξειδικευμένες ακτινογραφικές απεικονιστικές τεχνικές για τον σωστό και ακριβή εντοπισμό του έγκλειστου δοντιού. Με αυτόν τον τρόπο καθορίζεται η ιδανική και ασφαλής κατεύθυνση των ορθοδοντικών δυνάμεων για την προστασία και την διατήρηση της ακεραιότητας των γειτονικών δοντιών και των άλλων ανατομικών δομών.

Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις και όταν η ορθοδοντική παρέμβαση μπορεί να θέσει σε κίνδυνο και να προκαλέσει βλάβες δοντιών ή άλλων ιστών, αποφασίζεται είτε η εξαγωγή του έγκλειστου είτε να μην γίνει οποιαδήποτε παρέμβαση.

Προβλήματα χώρου (Συνωστισμός & Αραιοδοντία)

Τα προβλήματα χώρου στους ορθοδοντικούς ασθενείς αποτελούν ένα από τα προβλήματα οδοντικής αιτιολογίας και προέρχονται από την δυσαρμονία μεταξύ του μεγέθους των δοντιών και του μεγέθους των αντίστοιχων γνάθων. Πιο συγκεκριμένα, ο συνωστισμός μπορεί να οφείλεται είτε σε μεγάλα δόντια, είτε σε μικρές γνάθους, είτε σε συνδυασμό των παραπάνω. Αντίθετα, η αραιοδοντία μπορεί να οφείλεται σε μικρά δόντια, συγγενείς ελλείψεις δοντιών, μεγάλες γνάθους ή συνδυασμό αυτών.

Οι διαθέσιμοι χώροι και οι απαιτήσεις χώρων για τον ευθειασμό των δοντιών μπορούν να υπολογιστούν κατά την διαδικασία της ορθοδοντικής διάγνωσης χρησιμοποιώντας ειδικές μεθόδους μέτρησης νεογιλών ή/και μόνιμων δοντιών. Ο σχεδιασμός και οι επιλογές της ορθοδοντικής θεραπείας εξαρτώνται από το μέγεθος του προβλήματος, τον σκελετικό τύπο αύξησης των γνάθων και την αισθητική του προσώπου.

Η σωστή εφαρμογή στοματικής υγιεινής γίνεται δύσκολη παρουσία συνωστισμών, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε τερηδόνα και περιοδοντικές νόσους όπως ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα, λόγω αυξημένης συσσώρευσης οδοντικής πλάκας και δυσκολίας απομάκρυνσης της με το απλό βούρτσισμα.

Σε περιπτώσεις συνωστισμού μπορούμε να «κερδίσουμε» χώρο με διάφορες μεθόδους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν ο συνωστισμός είναι σοβαρός, η ορθοδοντική θεραπεία πραγματοποιείται με εξαγωγή μόνιμων δοντιών, διότι διαφορετικά θα προκληθούν βλάβες στα ούλα, στα οστά των γνάθων και στην αισθητική του προσώπου. Στις περιπτώσεις όπου ενδείκνυται η εξαγωγή μόνιμων δοντιών, τα κενά χρησιμοποιούνται για τον ευθειασμό των υπόλοιπων δοντιών και κλείνουν πλήρως στο τέλος της ορθοδοντικής θεραπείας.

Παρόμοια προβλήματα στα ούλα και τα δόντια μπορεί να προκληθούν και λόγω αραιοδοντίας. Οι ορθοδοντικές προσεγγίσεις ποικίλουν με βάση ανάλογα κριτήρια όπως αυτά του συνωστισμού.

Ανάλογα με τον αριθμό των προσβεβλημένων δοντιών (έλλειψη ή μικροδοντία), τον επιπλέον διαθέσιμο χώρο εντός των γνάθων, το συνολικό μέγεθος των γνάθων και την αισθητική του προσώπου, η ορθοδοντική θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει είτε κλείσιμο των διαστημάτων είτε άνοιγμα αυτών για επιπλέον δόντια ή ανακατανομή των χώρων για «χτίσιμο»/διόρθωση του σχήματος των υπαρχόντων δοντιών.