Ορθοπεδική γνάθων για προβλήματα σκελετικής αιτιολογίας

Η ορθοπεδική γνάθων εφαρμόζεται για την διόρθωση οδοντογναθικών προβλημάτων σκελετικής αιτιολογίας.

Καθώς τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν δυναμικό ανάπτυξης και αύξησης, αυτό το δυναμικό δίνει μια μοναδική ευκαιρία στον Ειδικό Ορθοδοντικό να παρέμβει και να ανακατευθύνει ευνοϊκά την ανάπτυξη των γνάθων, έως ένα βαθμό.

Tόσο οι ασθενείς όσο και οι γονείς συχνά μας ρωτούν για πόσο διάστημα θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι συσκευές ορθοπεδικής των γνάθων. Οι γενικές αρχές ανάπτυξης των οστών του προσώπου είναι οι ίδιες με αυτές που ισχύουν για την γενική ανάπτυξη του σώματος. Όπως για παράδειγμα ένα παιδί το οποίο βρίσκεται σε διαδικασία ανάπτυξης και αύξησης δεν είναι δυνατόν να κοιμηθεί και να ξυπνήσει το επόμενο πρωί 10 εκατοστά ψηλότερο, το ίδιο ισχύει και για τα οστά του προσώπου και τις γνάθους. Κατά συνέπεια, η οδοντοπροσωπική ορθοπεδική συνήθως διαρκεί 9-12 μήνες προκειμένου να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος στους ιστούς να ανταποκριθούν, να αναδιαμορφωθούν και να αναπτυχθούν.

Η σοβαρότητα του προβλήματος, οι ανατομικοί περιορισμοί από ιστούς όπως τα ούλα, τα οστά και οι μαλακοί ιστοί του προσώπου καθώς και την αισθητική του προσώπου είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν τα όρια εντός των οποίων μπορούμε να δράσουμε για επιτυχή, υγιή, αισθητικά ευχάριστα και σταθερά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα μέσω της ορθοπεδικής των γνάθων.

Στενή άνω γνάθος

Όταν η εγκάρσια σχέση μεταξύ της άνω και της κάτω γνάθου είναι φυσιολογική, τα πάνω δόντια «αγκαλιάζουν» τα κάτω που σημαίνει ότι σχηματίζουν ένα ευρύτερο τόξο γύρω από τα κάτω δόντια.

Η στενή άνω γνάθος συνήθως συνοδεύεται από στενή και υψηλή υπερώα και οπίσθια σταυροειδή σύγκλειση, η οποία μπορεί να είναι είτε ετερόπλευρη (από την μια πλευρά) είτε αμφοτερόπλευρη (και στις δυο πλευρές).

Παρά τη μεγαλύτερη εγκάρσια δυσαρμονία μεταξύ των γνάθων σε περιπτώσεις με αμφοτερόπλευρη οπίσθια σταυροειδή σύγκλειση, είναι η ετερόπλευρη οπίσθια σταυροειδής σύγκλειση αυτή που αν αφεθεί αθεράπευτη μπορεί να δημιουργήσει περαιτέρω σοβαρές παρενέργειες όπως σκελετικές ασυμμετρίες. Αυτό συμβαίνει γιατί η κάτω γνάθος δεν μπορεί να βρει μια άνετη θέση για να συγκλείνει με την άνω, μετατοπίζεται προς τη μία ή την άλλη πλευρά (είτε δεξιά είτε αριστερά) και «κλειδώνει» κατά την μέγιστη συναρμογή των δοντιών σε ασύμμετρη θέση, μια κατάσταση που οδηγεί μακροπρόθεσμα σε σκελετικές ασυμμετρίες. Εάν το πρόβλημα διαγνωστεί και θεραπευτεί έγκαιρα, επιτυγχάνεται σωστή ευθυγράμμιση και συναρμογή των γνάθων και η ανάπτυξή τους συνεχίζεται κανονικά.

Υπάρχουν πολλά είδη συσκευών διεύρυνσης της άνω γνάθου. Η επιλογή εξαρτάται από τη σοβαρότητα του προβλήματος και το στάδιο της σκελετικής ωρίμανσης του παιδιού σας. Εφαρμόζοντας συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια, μπορούμε να αναγνωρίσουμε αυτό το στάδιο και να σχεδιάσουμε ανάλογα την ιδανική συσκευή. Με αυτό τον τρόπο, επιτυγχάνουμε ασφαλή και χωρίς επιπλοκές διεύρυνση της άνω γνάθου, εγκαθιστώντας ταυτόχρονα αρμονική σχέση με την κάτω γνάθο σε εγκάρσια διάσταση, καλύτερη λειτουργία και βελτίωση της αισθητικής του χαμόγελου των ασθενών μας.

Οπισθογναθισμός κάτω γνάθου

Η ιδανική σχέση μεταξύ των άνω και κάτω δοντιών και των γνάθων είναι ότι τα πάνω είναι περίπου 2 χιλιοστά μπροστά από τα κάτω.

Οι ασθενείς πολύ συχνά προσέρχονται για ορθοδοντική εξέταση τονίζοντας πως τα άνω δόντια τους προεξέχουν πολύ. Ωστόσο, στην πλειονότητα των περιπτώσεων το πρόβλημα οφείλεται κυρίως στην ανεπαρκή ανάπτυξη της κάτω γνάθου (οπισθογναθισμός της κάτω γνάθου), η οποία μερικές φορές μπορεί να συνδυάζεται και με υπερβολική ανάπτυξη της άνω γνάθου. Στα παιδιά και τους έφηβους, η ορθοπεδική των γνάθων στοχεύει στον έλεγχο της αιτιολογίας για την επίλυση αυτού του τύπου σκελετικής δυσαρμονίας μεταξύ των γνάθων.

Οι συσκευές διόρθωσης αυτών των προβλημάτων ασκούν οδοντοπροσωπικές ορθοπεδικές δυνάμεις προκειμένου να επιτευχθεί ο ιδανική σχέση δοντιών και σκελετού σε προσθιοπίσθιο επίπεδο. Αυτές οι συσκευές μπορούν να είναι κινητές ή ακίνητες.

Στην συνέχεια ή ταυτόχρονα με την ορθοπεδική φάση, ολοκληρώνουμε την ορθοδοντική θεραπεία είτε με συμβατικά σιδεράκια (braces/brackets) είτε με διαφανείς νάρθηκες (clear aligners).

Το τελικό αποτέλεσμα και η ανταπόκριση στην οδοντοπροσωπική ορθοπεδική καθώς και οποιαδήποτε μελλοντική υποτροπή ποικίλλουν ανάλογα με την σοβαρότητα του προβλήματος, την συνεργασία του ασθενούς, το αναπτυξιακό δυναμικό του και το βιολογικό/γενετικό υπόβαθρο των οστών και των νευρομυϊκών ιστών.

Οπισθογναθισμός άνω γνάθου

Στις περιπτώσεις που αυτή η σχέση αντιστρέφεται, βλέπουμε τα κάτω δόντια μαζί με την κάτω γνάθο να είναι μπροστά από τα πάνω. Τις περισσότερες φορές αυτό το πρόβλημα σχετίζεται με δυσαρμονία στο ποσοστό και την κατεύθυνση ανάπτυξης μεταξύ των γνάθων και συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με γενετικούς παράγοντες οπότε ένας ή και οι δύο γονείς έχουν παρόμοιο πρόβλημα κληρονομούμενο από προηγούμενες γενιές.

Στο 60% των περιπτώσεων το πρόβλημα οφείλεται σε μικρή άνω γνάθο (οπισθογναθισμός άνω γνάθου). Οι υπόλοιπες περιπτώσεις έχουν είτε μεγάλη κάτω γνάθο (προγναθισμός κάτω γνάθου) είτε συνδυασμό μικρής άνω και μεγάλης κάτω γνάθου.

Δυστυχώς, κανένα είδος ορθοδοντικής ή ορθοπεδικής συσκευής δεν μπορεί να ελέγξει και να περιορίσει την αύξηση της κάτω γνάθου ενώ η αυξητικές διαδικασίες ασθενών με προγναθισμό κάτω γνάθου διαρκούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Ενώ η πλειονότητα του γενικού πληθυσμού ολοκληρώνει την αύξηση του στην εφηβεία, αυτοί οι ασθενείς μπορεί να συνεχίσουν να αναπτύσσονται ακόμη και μετά την ηλικία των 20 ετών. Ένας άλλος περιοριστικός παράγοντας είναι ότι με την σημερινή διαθέσιμη τεχνολογία και επιστημονικές μεθόδους, δεν μπορεί να γίνει ακριβής πρόβλεψη του ποσοστού και της χρονικής διάρκειας που θα συνεχίσει να αναπτύσσεται η κάτω γνάθος για κάθε ασθενή ξεχωριστά.

Ωστόσο, υπάρχουν και ευχάριστα νέα! Διαθέτουμε πληθώρα μεθόδων και θεραπευτικών μέσων που διευκολύνουν την προώθηση και ανάπτυξη της άνω γνάθου προς τα εμπρός. Όπως αναφέρθηκε, περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις με τέτοια σκελετική δυσαρμονία έχουν οπισθογναθική άνω γνάθο, επομένως η οδοντοπροσωπική ορθοπεδική εστιάζει προς αυτή την κατεύθυνση.

Επίσης, οι συσκευές προσωρινής αγκύρωσης (Temporary Anchorage Devices-TADs) έχουν διευρύνει σημαντικά τα όρια και τις δυνατότητες προώθησης της άνω γνάθου, μειώνοντας την ανάγκη για μελλοντική ορθογναθική χειρουργική παρέμβαση. Με αυτές τις τεχνικές η πλειονότητα των περιπτώσεων αντιμετωπίζεται επιτυχώς με εξαιρετικά αρμονικά αποτελέσματα στα δόντια, τις γνάθους και το πρόσωπο, τα οποία παραμένουν σταθερά στην πάροδο του χρόνου.

Ασυμμετρίες

Ως ασυμμετρίες ορίζονται δυσαρμονίες και αποκλίσεις μεταξύ δεξιάς και αριστερής πλευράς του προσώπου.

Όλα τα πρόσωπα έχουν κάποια μικρή ασυμμετρία, η οποία θεωρείται φυσιολογική και αισθητικά αποδεκτή ακόμη και από τα αρχαία χρόνια, όπως απεικονίζεται στην αρχαία ελληνική γλυπτική και τέχνη. Είναι αποκλίσεις πολύ μεγαλύτερες από το όριο των 2 χιλιοστών που είναι εμφανείς και γίνονται εύκολα αντιληπτές όχι μόνο από έναν Ειδικό Ορθοδοντικό αλλά και από τους ίδιους τους ασθενείς.

Η αιτιολογία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και μπορεί να είναι:

αναπτυξιακής εμβρυϊκής προέλευσης
αποκλίσεις ανάπτυξης των κονδύλων της κάτω γνάθου όπως
- υπέρ / υποπλασία
- λειτουργικές συνήθειες
- τραύμα προσώπου με κατάγματα και αγκύλωση κονδύλου
- ετερόπλευρη οπίσθια σταυροειδής σύγκλειση ή πρόσθια σταυροειδής σύγκλειση που οδηγούν σε αποκλίσεις της κάτω γνάθου λόγω πρόωρων οδοντικών επαφών και προβλημάτων σύγκλεισης εξαναγκάζοντάς την να μετατοπίζεται στο κλείσιμο
δυσαρμονίες μαλακών ιστών (υπερτροφία ή ατροφία μυών του προσώπου)
νευρομυϊκές εκφυλιστικές παθολογικές καταστάσεις.

Οι ορθοδοντικές και οδοντοπροσωπικές ορθοπεδικές προσεγγίσεις διάγνωσης και θεραπείας σε παιδιά και εφήβους ασθενείς με ασυμμετρία στοχεύουν στον ακριβή προσδιορισμό και την εξάλειψη της αιτιολογίας προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.

Οι ασυμμετρίες αναπτύσσονται και στα τρία επίπεδα του χώρου (εγκάρσιο, προσθιοπίσθιο και κατακόρυφο) και μπορεί να αφορούν οστά, δόντια και μαλακούς ιστούς. Ως αποτέλεσμα, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, απαιτούνται λεπτομερείς διαγνωστικές διαδικασίες προκειμένου να εντοπιστεί η κατεύθυνση και το μέγεθος του προβλήματος, έτσι ώστε να αποφασιστεί ένα σχέδιο θεραπείας που μπορεί να επιτύχει φυσιολογική λειτουργία του στοματογναθικού συστήματος σε συνδυασμό με άριστη αισθητική και αρμονία του προσώπου.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις με υποψία ετερόπλευρης υπερβολικής ανάπτυξης του κονδύλου της κάτω γνάθου, μπορεί να συστήσουμε πρόσθετες ιατρικές εξετάσεις, σε συνεννόηση με εξειδικευμένους ιατρούς, προκειμένου να αποφασίσουμε το είδος και το χρονοδιάγραμμα της ορθοδοντικής θεραπείας.

Το τελικό αποτέλεσμα και η ανταπόκριση στην οδοντοπροσωπική ορθοπεδική καθώς και οποιαδήποτε μελλοντική υποτροπή ασθενών με ασυμμετρίες ποικίλλουν ανάλογα με την σοβαρότητα του προβλήματος, την συνεργασία του ασθενούς, το αναπτυξιακό δυναμικό του και το βιολογικό/γενετικό υπόβαθρο των οστών και των νευρομυϊκών ιστών.

Προβλήματα κατακόρυφης διάστασης

Τα σκελετικά προβλήματα στην κατακόρυφη διάσταση εκδηλώνονται ως ελλιπής ή υπερβολική κατακόρυφη αύξηση των γνάθων και συνδέονται σημαντικά με την σύνθεση των μυών του προσώπου, πράγμα που σημαίνει ότι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό τόσο από γενετικές όσο και από περιβαλλοντικές/λειτουργικές παραμέτρους του νευρομυϊκού συστήματος. Αυτές οι σκελετικές δυσαρμονίες μπορεί να συνοδεύονται από οδοντικά προβλήματα όπως ελλιπής ή υπερβολική ανατολή των μπροστινών δοντιών ή/και των πίσω δοντιών και να εκδηλώνονται ως πρόσθια ανεωγμένη δήξη ή βαθιά δήξη.

Τα προβλήματα κατακόρυφης διάστασης συναντώνται είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμό με προβλήματα στις άλλες διαστάσεις του χώρου, δηλαδή στην εγκάρσια ή/και στην προσθιοπίσθια. Λαμβάνονται πάντοτε υπόψιν για την κατάρτιση ενός πλήρους και τρισδιάστατου σχεδίου ορθοδοντικής θεραπείας που στοχεύει στην επίτευξη ιδανικών οδοντικών σχέσεων και σύγκλεισης, καθώς και αρμονικά ισορροπημένων αισθητικών αναλογιών του προσώπου των ασθενών μας.